Ιταλία

Η ιταλική χερσόνησος ενοποιήθηκε πολιτικά δύο φορές : μια από τους Ρωμαίους τον 2ο αιώνα π.Χ. και μία από το Μουσολίνι στη δεκαετία του '30. Αυτό βεβαίως δεν εμποδίζει το ιταλικό κράτος να δηλώνει αμεσότατος απόγονος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και να αντλεί την καταγωγή του από τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Κάτωνα και τον Κικέρωνα. Οι μεγάλες προσωπικότητες των Λατίτων αποτελούν "αναπόσπαστο τμήμα της εθνικής μας παράδοσης". Μάλιστα.

Η αρχαιότητα ήταν γεμάτη πολέμους για την ταλαιπωρημένη χερσόνησο. Πήρε στους Ρωμαίους κάπου πέντε αιώνες μέχρι να υποτάξουν τους πάντες στην Ιταλία, από κάτι περίεργες φυλές όπως τους Σαβίνους ως τους Ετρούσκους και τους Έλληνες. Ιταλία τον 2ο αιώνα ήταν η περιοχή μέχρι και τον Πάδο, διότι παραπέρα, εκεί που σήμερα είναι το Μιλάνο και το Τορίνο, ήταν η Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία, η οποία ενσωματώθηκε οριστικά λίγο πριν την πρώτη τριανδρία.

Με τις βαρβαρικές μεταναστεύσεις ήρθε το χάος. Η Ρώμη έπεσε το 476, αλλά ήδη φυτοζωούσε για έναν αιώνα. Από τότε, και για περίπου 1400 χρόνια, εξαφανίστηκε η έννοια της πολιτικής ένωσης. Από τη χερσόνησο πέρασαν διαδοχικά όλες οι φυλές του Ισραήλ : Ανατολική αυτοκρατορία, Βησιγότθοι, Οστρογότθοι, Βάνδαλοι, Ενετοί, προτού οι Λογγοβάρδοι σαρώσουν τους πάντες και επικρατήσουν πληθυσμιακά. Κάτι αιώνες παραπέρα, η Ιταλία είναι κατακερματισμένη, με την άνοδο του παπισμού να καθιστά την περιοχή ζωτικής σημασίας. Τα άπειρα κρατίδια της χερσονήσου αποτελούσαν διακαή πόθο των Γερμανών αυτοκρατόρων : κάθε εστεμμένος επικεφαλής του γερμανικού έθνους που σεβόταν τον εαυτό του ήταν υποχρεωμένος να διεξάγει εκστρατεία εντυπώσεων στην Ιταλία και να πάρει το χρίσμα από τα χέρια του Ποντίφηκα.

Στον ιταλικό νότο το βασίλειο της Νεαπόλεως και των Δύο Σικελιών ήταν μια περίεργη περίπτωση. Από τα χέρια του Γερμανού αυτοκράτορα πέρασε στους Ανζού, στους Καταλανούς, ξανά στους Γάλλους κ.ο.κ., χωρίς ποτέ να ακολουθήσει την πορεία του βορρά. Μεταξύ των δύο περιοχών παρεμβάλλονταν τα παπικά κράτη, τα οποία συετέλεσαν στην ανεξάρτητη πορεία των κρατιδίων της χερσονήσου. Η ιστορία των Γερμανών αυτοκρατόρων επαναλήφθηκε με τους Γάλλους βασιλείς του 15ου και 16ου αιώνα, οι οποίοι διεξήγαν συνεχείς πολέμους στον ιταλικό βορρά, με στόχο τις πάμπλουτες εμπορικές πόλεις. Η πουλδιάσπαση όμως θα επιμείνει, ακόμη και υπό την επιρροή της αυτοκρατορίας των Αψβούργων της Βιέννης από τον 17ο αιώνα και μετά.

Χρειάστηκε να φτάσουμε στα μέσα του 19ου αιώνα και την άνθηση του ιστορικισμού προκειμένου να μπουν τα θεμέλια της "επανένωσης" (???) της Ιταλίας. Στην πρωτοπορία το βασίλειο του Πεδεμοντίου, του περήφανου βασιλιά Βιτόριο Εμμανουέλε και του παμπόνηρου πρωθυπουργού Καβούρ. Υπό την αιγίδα του βασιλείου θα ενωθεί η βόρεια Ιταλία, χάρη στην πολιτική του Καβούρ, ο οποίος ενέπλεξε σε πόλεμο τις δύο ενδιαφερόμενες για την περιοχή χώρες, την Αυστρία και τη Γαλλία, για να επωφεληθεί τελικά το Πεδεμόντιο. Η ιταλική ενοποίηση προχώρησε με το Βενεβέντο και την Τοσκάνη, για να ακολουθήσει ο νότος. Το επιστέγασμα ήρθε με τη σκανδαλώση συμφωνία του Μουσολίνι με το Βατικανό, η οποία και διορθώθηκε τη δεκαετία του '70.

Όταν η χερσόνησος, πλην των παπικών κρατών, ενοποιήθηκε, μόλις το 2% του πληθυσμού μιλούσε την "επίσημη" ιταλική γλώσσα, "απευθείας απόγονο της λατινικής, όπως και οι άνθρωποι της Ιταλίας έχουν το αίμα των Ρωμαίων στις φλέβες τους". Από τους κάθε λογής πληθυσμούς που εγκαταστάθηκαν ανά τους αιώνες στην Ιταλία η λατινική πήρε τόσο διαφορετική εξέλιξη, ώστε άνθρωποι που δεν τους χώριζαν ούτε διακόσια χιλιόμετρα να μην μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Η υπόθεση "διορθώθηκε" και το "έθνος αφυπνίστηκε" με τη συστηματική εξολόθρευση των επιμέρους γλωσσών, οι οποίες αποκλείστηκαν από το γραπτό λόγο, με αποτέλεσμα να περιπέσουν στο καθεστώς της διαλέκτου πενήντα χρόνια μετά, με τη βοήθεια βεβαίως και της καθολικής δωρεάν παιδείας που δίδασκε τη νέα γλώσσα ("απευθείας απόγονο της λατινικής του Κάτουλλου"). Σε πείσμα όμως της κεντρικής εξουσίας, τόσο οι διαφορές όσο και οι διάλεκτοι επιμένουν να υφίστανται, παρόλες τις "αφυπνιστικές σταυροφορίες και τα καλέσματα εθνικής ενότητας". Ωστόσο, φαίνεται πως είναι θέμα χρόνου η πλήρης ομογενειοποίηση και το τέλος της διαδικασίας εθνογένεσης στην Ιταλία, τον "άμεσο απόγονο και κληρονόμο της ρωμαϊκής κληρονομιάς".

Από όλο τον περίεργο συρφετό ηγεμόνων, λαών και εισβολέων, το κεντρικό κράτος παρήγαγε μια γλώσσα και έναν ενοποιητικό εθνικό μύθο για να στηρίξει το νεοπαγές μόρφωμα. Η επιλογή του εθνικού μύθου δεν ήταν τυχαία. Αν και η σύνδεση είναι τόσο απίθανη όσο και του Αρναούτογλου με τον Περικλή, οι Λατίνοι ήταν η μόνη επιλογή. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε ενοποιημένη η Ιταλία, δίχως διαφορές και διαφοροποιήσεις. Οποιοδήποτε άλλο στήριγμα θα απέκλειε αυτομάτως κάποια από τις περιοχές του νέου κράτους. Η αναζήτηση εθνικού προτύπου ταξίδεψε 2000 χρόνια μακριά, παρέκαμψε δύο χιλιετίες εξελίξεων και εκατομμύρια ανθρώπους, προκειμένου να δώσει ζωή στο έθνος.